De voors en tegens van vruchtbaarheidsbehandelingen

Als zwanger worden niet lukt, kunnen vruchtbaarheidsbehandelingen uitkomst bieden. Maar daar gaat een hoop aan vooraf. In Nederland wordt een stel doorverwezen voor onderzoek na een jaar proberen. Dr. Jesper Smeenk, gynaecoloog en expert in voortplantingsgeneeskunde, vertelt over de mogelijkheden.

“We kiezen altijd voor zinnige zorg”, benadrukt Jesper eerst. “Sommige stellen denken dat wij ze pats-boem zwanger maken. Maar naast dat we niet kunnen toveren, is het mooi als behandelen niet nodig is. Samen thuis zwanger worden is veel leuker dan in een ziekenhuissetting. Daarom maken we een inschatting van de kans dat een koppel ‘spontaan’ zwanger wordt. Daarvoor onderzoeken we of alle bouwstenen aanwezig zijn. Veel stellen zijn onzeker: ‘Waarom lukt het niet bij ons?’. Het helpt vaak al om in kaart te brengen dat de kansen gewoon goed zijn. Pas als er bijvoorbeeld geen goede cyclus is of het zaad slecht is, gaan we aan de slag.”

Ovulatie-inductie

De eerste behandeling die Jesper noemt is ovulatie-inductie. Hij legt uit: “Bij vrouwen met geen of een onregelmatige cyclus, kunnen we daaraan sleutelen. Met hormonen zorgen we ervoor dat de eisprong regelmatig tot stand komt. Die hormonen kan de vrouw inspuiten of innemen in tabletvorm, maar de bevruchting vindt gewoon thuis plaats op natuurlijke wijze. Dat maakt deze behandeling het minst intensief voor het koppel. Het slagingspercentage is zo’n 10% tot 15% per cyclus, vergelijkbaar met vrouwen die een regelmatige eisprong hebben.”

Inseminatie

“Is er meer nodig, bijvoorbeeld omdat het zaad van de man niet goed genoeg is? Dan kunnen we een handje helpen met inseminatie”, gaat Jesper verder. “Van alle zaadcellen kunnen we namelijk de besten selecteren. De man levert het zaad aan in het potje, wij selecteren het ‘Olympisch team’ en brengen dat in de baarmoeder van de vrouw op het moment dat er een eisprong gaat plaatsvinden.”

“Soms zorgen we er bij inseminatie ook met hormonen voor dat bij de vrouw meer dan één eitje groeit. Dat is wel een risico, want er kan dan ook een tweeling ontstaan. Veel stellen willen dat heel graag, maar als gynaecoloog ken ik de risico’s van een tweelingzwangerschap. Je kunt niet gewoon zeggen ‘doe er dan maar twee’. Een ander nadeel is dat vrouwen regelmatig naar het ziekenhuis moeten voor controle. Het voordeel is natuurlijk de kans op zwangerschap: rond de 14% per inseminatie.”

IVF en ICSI

Nog geen succes? Jesper: “Dan proberen we bevruchting in een laboratorium. Opnieuw spuit de vrouw dagelijks hormonen in om haar eierstokken te stimuleren. Wanneer de eitjes rijp zijn, halen we ze buiten het lichaam. De zaadcellen van de man leggen we ernaast in een kweekschaaltje, zodat ze het eitje kunnen bevruchten. Dat heet IVF-behandeling. Daarvoor heb je wel genoeg zaadcellen nodig: ongeveer 100.000 per eitje. Het komt ook voor dat het ‘Olympisch team’ niet groot genoeg is. Dan kiezen we voor een ICSI-behandeling, waarbij we één zaadcel in het eitje aanbrengen onder een microscoop.”

“Het voordeel van dit soort behandelingen is de grotere kans op zwangerschap. Maar over het algemeen geldt: meer kans, meer risico. Het risico heeft hier opnieuw te maken met de hoeveelheid eicellen bij de vrouw. Waar we bij inseminatie mikken op twee, mikken we hier bijvoorbeeld op 10 eicellen. Want hoe meer eitjes we buiten het lichaam bevruchten, hoe meer kans op een gezond embryo. We stimuleren dus harder, en daar heeft de vrouw last van. Haar eierstokken worden groter, er komen meer hormonen vrij en ze moet nog vaker op controle. Maar de slagingskans bij IVF en ICSI is, afhankelijk van leeftijd, ongeveer 20% tot 30% per cyclus. Tegen die tijd hebben stellen dat er zeker voor over.”

Behandelen in het buitenland?

Jesper spreekt dagelijks mensen die met hun kinderwens naar het buitenland willen: “Aan mij de taak om mensen eerlijk voor te lichten. Het is een kwetsbare groep en er zijn helaas klinieken die daar misbruik van maken. Wat je van ver haalt is niet altijd beter, maar het is voor een stel lastig om de toegevoegde waarde in te schatten. Als je een goede reden hebt raden we behandeling in het buitenland weleens aan. Daarvoor werken we ook samen met klinieken in het buitenland. Maar standaard IVF kun je beter gewoon hier doen. De fertiliteitszorg in Nederland is ten minste net zo goed.”

Meer aandacht voor mentale impact

Er worden grote stappen gemaakt in onderzoek naar bijvoorbeeld genetische aandoeningen. Maar Jesper heeft andere hoop voor de toekomst van zijn vak: “Ik hoop dat er structureel meer aandacht komt voor de psychologische belasting. Onderschat niet wat stellen dagelijks moeten verdragen: de mentale impact van ongewenste kinderloosheid is ontzettend groot. Wij staan als team klaar om ze te ondersteunen waar we kunnen, maar ik gun iedereen dat die begeleiding nog beter wordt. Tijdens, maar ook na behandeling.”