Het geheim van Maike de Bont van stichting ZorgDier Nederland

Het positieve effect van zorgdieren

Ze worden zorgdieren genoemd: dieren die worden ingezet ten behoeve van mensen die zorg nodig hebben. Het zijn dus geen dieren die zorg behoeven, maar dieren die zorg géven, vaak gewoon door er te zijn of als ‘hulpmiddel’ voor therapeutische doeleinden. Het zijn meestal honden die als zorgdier worden ingezet, maar ook katten, konijnen, alpaca’s, kleine en grote paarden kunnen in de zorg een rol vervullen.

Positieve effecten

In de Verenigde Staten wordt ruimschoots onderzoek gedaan naar het effect van de band tussen mens en dier. Onderzoek van het Research Center for Human-Animal Interaction aan de Universiteit van Missouri heeft onder meer aangetoond dat het hebben van huisdieren kan leiden tot stressvermindering, betere interactie tussen kinderen en verbeterde communicatie − een bevinding die met name nuttig kan zijn voor kinderen met autisme en andere ontwikkelingsstoornissen. Huisdieren zouden ook een rol spelen bij neerslachtigheid: als mensen tijd doorbrengen met dieren, vooral met honden, stijgt de concentratie van de neurotransmitter serotonine en dat gaat depressieve gevoelens tegen.

Maar dat is nog niet alles. Vermoed wordt dat een huisdier hetzelfde effect kan hebben als probiotica (de ‘goede’ bacteriën in onze darmen). Onderzoek wijst uit dat mensen die honden bezitten vaker dezelfde soort van deze goede bacteriën hebben als hun honden. Ook is gebleken dat kinderen die zijn opgegroeid met honden minder geneigd zijn om immuungerelateerde stoornissen zoals astma en allergieën te ontwikkelen. Aan de Universiteit van Arizona wordt daarom onderzocht of hondenbezitters niet alleen emotioneel, maar ook biologisch en fysiek voordeel hebben van een viervoeter in huis.

Planten en dieren

Een experiment in een verzorgingstehuis ruim veertig jaar geleden toonde al aan dat bewoners die de verantwoordelijkheid kregen om voor een kamerplant te zorgen, alerter werden en zich beter voelden. Inmiddels weten we dat niet alleen planten maar ook dieren op allerlei manieren een gunstige uitwerking kunnen hebben op patiënten in zorginstellingen en mensen die zorg nodig hebben. Dat positieve effect loopt uiteen van het stimuleren van interactie en het verminderen van angst en stress tot het vergroten van cognitieve vaardigheden en het versterken van gevoelens van verbondenheid en eigenwaarde. Als we een dier aaien, komt er bijvoorbeeld oxytocine vrij. Dit hormoon reduceert angst en geeft een gevoel van rust, vermindert ontstekingen en verbetert wondgenezing. Ook wordt wel verondersteld dat oxytocine kan helpen bij stoornissen in het autistisch spectrum.

Zorgdieren in Nederland

Er is dus nogal wat onderzoek dat wijst op de voordelen van contact met huisdieren. Maar niet iedereen kan of mag een huisdier hebben. Denk aan mensen die lichamelijk of geestelijk niet in staat zijn om voor een dier te zorgen of mensen die (langdurig) in een zorginstelling verblijven. In Nederland zetten door stichting ZorgDier geselecteerde vrijwilligers zich in om huisdieren, cliënten en zorgbehoevenden met elkaar in contact te brengen.

Initiatiefnemer Jan van Summeren benadrukt in een interview met zorgmagazine Skipr het belang van het contact tussen mens en dier: “Uit onderzoeken blijkt dat verantwoord contact met een huisdier een activerend en vaak ook therapeutisch effect heeft op mensen met een psychische of lichamelijke aandoening. Het verhoogt de levenskwaliteit, vermindert angst en eenzaamheid en kan ertoe bijdragen dat mensen opnieuw sociale contacten ontwikkelen. Daarnaast heeft het aaien of verzorgen op veel mensen een rustgevende uitwerking.” Vrijwilligers die met hun hond of kat aan de slag willen, worden eerst getoetst op geschiktheid, aldus Van Summeren. Daarna worden zowel de vrijwilligers als hun huisdieren via ZorgDier opgeleid om bezoekjes te brengen aan mensen in zorginstellingen en thuissituaties in het hele land.

Op de website van ZorgDier worden veel gevallen genoemd waarin contact met een huisdier tot verbeteringen heeft geleid: een man met autisme die door het wandelen met een hond niet alleen een betere conditie krijgt, maar ook meer durft te ondernemen; eenzame ouderen die veel plezier beleven aan geregeld bezoek van een hond of kat; dementerenden die glimlachend door de knieën gaan om een hond te aaien; mensen die opener en vrolijker worden. Contact met een huisdier kan dus op meerdere manieren verlichting brengen. Maike de Bont van ZorgDier heeft er in dit filmpje een eenvoudige verklaring voor: “Ik denk dat het geheim van het contact met dieren is dat ze niet oordelen. Dat ze jou nemen zoals je bent.”

Door Annemique de Kroon, fotografie KesselsKramer