Antibiotica: waar houd je rekening mee?

We krijgen allemaal wel eens een antibioticakuur voorgeschreven. Waarom moet je die kuur eigenlijk afmaken? En waarom kun je de zon beter vermijden? Apotheker Marco Lourens vertelt waar je bij het slikken rekening mee houdt.

Als mens draag je miljarden bacteriën bij je. Een vreemde gedachte, maar gek genoeg houden ze ons gezond. Dankzij deze micro-organismen wordt voedsel in onze darmen goed verteerd en blijft onze huid beschermd tegen schadelijke invloeden. Soms doen bacteriën echter meer kwaad dan goed. Ziekmakende cellen kunnen ons lichaam binnendringen via een wond, inademing of voedsel en zich razendsnel vermenigvuldigen. Dan spreken we van een bacteriële infectie. Denk aan een long- of blaasontsteking of SOA.

Bacteriële infecties bestrijden met medicijnen

Je lichaam is niet altijd in staat om bacteriële infecties zelf te bestrijden. De huisarts schrijft dan antibiotica voor die de apotheek verstrekt. Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of de groei van bacteriën remmen. Een antibioticum werkt tegen een specifieke bacterie(groep).

‘Veel mensen denken dat antibiotica ook helpen bij virussen’, vertelt apotheker Marco Lourens. ‘Dat is niet zo. Antibiotica werken alleen tegen bacteriële infecties, niet bij virale infecties.’ Bij verkoudheid of griep krijg je daarom geen antibiotica voorgeschreven. Ook bij infecties door schimmels en parasieten zijn antibiotica niet effectief. Denk aan eczeem of worminfecties.

Er bestaan verschillende soorten antibiotica. Voorbeelden zijn doxycycline, penicilline en azitromycine. Welk soort antibioticum de arts voorschrijft, hangt voornamelijk af van de indicatie. De soort bacterie beïnvloedt de keuze, omdat elke bacterie een unieke opbouw heeft. Bij een blaasontsteking schrijft de arts bijvoorbeeld een ander antibioticum voor dan bij een maagzweer. Bij het voorschrijven houdt de arts zich aan opgestelde richtlijnen.

Bijwerkingen anticiotica

Veelvoorkomende bijwerkingen van antibiotica zijn maagdarmproblemen, zegt Lourens. Diarree komt het meest voor: ‘In de darmen bevinden zich veel goede bacteriën die nodig zijn voor de vertering van voedsel. Omdat antibiotica niet alleen de schadelijke maar ook de goedaardige bacteriën bestrijdt, kan het middel de darmflora verstoren en diarreeklachten veroorzaken. Wanneer je hier last van krijgt, kunnen probiotica een oplossing bieden. Dit is verkrijgbaar bij de apotheek.

gevoeliger voor zonlicht

Ook is verbranding van de huid een bekende bijwerking, vooral bij het gebruik van doxycycline en minocycline. Sommige antibiotica maken de huid namelijk gevoeliger voor uv-licht, waardoor de huid extra kwetsbaar wordt voor de zon. Het is dus verstandig om bij antibiotica uit de felle zon te blijven en niet onder de zonnebank te gaan.

Wanneer antibiotica je huid gevoeliger maken voor zonlicht staat dit duidelijk vermeld op het etiket. Belangrijk is daarom om de gebruiksaanwijzing extra goed door te nemen. Mocht de voorgeschreven kuur overlappen met een geplande vakantie, dan is er volgens Lourens altijd een optie B. De huisarts schrijft dan een alternatief antibioticum voor.

Voorkom resistentie

In Nederland schrijven artsen antibiotica alleen voor als het écht nodig is. Dat heeft een reden. Lourens: ‘Als iemand regelmatig antibiotica slikt, gaan bacteriën aan het medicijn wennen. Bacteriën kunnen zich zodanig aanpassen, dat antibiotica geen effect meer hebben. Ze worden dan resistent.’ Het gevaar bij bacterieresistentie is dus dat bacteriën ongevoelig worden voor antibiotica, waardoor de infectie niet wordt bestreden. Daar kun je erg ziek van worden.

De apotheker wijst erop om te slikken volgens de gebruiksaanwijzing van de apotheek en huisarts. Om resistentie te voorkomen, wordt het daarom ook afgeraden om antibioticaresten of antibiotica van anderen te slikken. Verder is goede hygiëne belangrijk. Antibioticaresistentie is namelijk overdraagbaar en sommige mensen zijn resistent zonder dat ze het weten.

Anticioticakuur afmaken

Het is belangrijk om een kuur af te maken, ook als je je beter voelt. Doe je dat niet, dan kunnen de achtergebleven bacteriën resistent worden. Het grootste deel is dan gedood, maar de overgebleven bacteriën overleven het en zijn niet meer vatbaar voor het medicijn. Je blijft dan ziek. Wil je om bepaalde redenen toch stoppen met slikken, overleg het dan met je apotheek of huisarts.

Lourens: ‘Heb je toch antibiotica over? Gooi de restjes dan niet bij het huiselijk afval of in de gootsteen, maar lever het in bij de apotheek of milieustraat. Medicijnresten zijn namelijk moeilijk uit water te zuiveren.’

De apotheker benadrukt dat je ook moet letten op het tijdstip van inname. ‘Als je meerdere pillen per dag slikt, verspreid ze dan netjes over de dag. Bij te grote tussenpozen kunnen pillen uitgewerkt zijn, met het risico dat bacteriën opnieuw groeien en resistent worden.’

Allergisch of overgevoelig?

Sommige mensen krijgen een allergische reactie van antibiotica. Verwar een allergie alleen niet met overgevoeligheid. Jeuk of bultjes zijn bekende voorbeelden van overgevoeligheid. Een allergie zorgt daarentegen voor een heftigere reactie. Een allergische reactie uit zich eerder in koorts, hardnekkige huiduitslag of moeite met ademhalen als gevolg van een gezwollen keel.

Lourens: ‘Soms geven mensen aan dat ze allergisch zijn terwijl het om overgevoeligheid gaat. Het gevaar is dat de apotheek en huisarts dit vastleggen en dat niemand na 10 jaar nog weet waarom er een allergie is vastgelegd. Dit heeft gevolgen voor de keuzes die huisartsen maken. De arts kan op basis van deze uitspraak namelijk de eerste antibioticakeuze overslaan en voor de tweede of derde keuze gaan. Bespreek klachten daarom eerst met je arts als je vermoedt dat je allergisch bent.’

Antibiotica en dierlijke producten

Niet alleen mensen, maar ook dieren krijgen bij bacteriële infecties antibiotica toegediend. Om te voorkomen dat antibioticaresten via dierlijke producten in onze lichamen terechtkomen, zijn er Europese regels opgesteld. Strenge wetgeving verplicht veehouders namelijk om zich te houden aan een wachttijd. Dieren mogen pas na een bepaalde periode worden geslacht of gegeten als ze antibiotica krijgen. Na deze wachttijd zijn er vrijwel geen antibioticaresten meer aanwezig in het dier.