De roze wolk doet bijzondere dingen met je. Je barst van de energie, je wangen kleuren rood, je handen zweten meer. Wat doet verliefdheid nog meer met je lichaam? Fysioloog Jan Hindrik Ravesloot neemt ons mee in de vier verliefdheidsfasen.
‘Een hoge hartslag en vlinders in mijn buik.’ Jan Hindrik Ravesloot, hoogleraar Fysiologie aan de Universiteit van Amsterdam, herinnert zich zijn eerste verliefdheid nog goed. Die fysieke veranderingen komen niet zomaar aanwaaien. Achter verliefdheid schuilt een doodeenvoudige reden, zegt Ravesloot: ’We moeten ons voortplanten. Er bestaat een natuurlijke barrière tussen twee vreemde mensen en verliefdheid doorbreekt die grens.’
De eerste stap naar verliefdheid is het selectieproces, waar testosteron een rol speelt. Testosteron is een hormoon dat de seksuele motivatie enorm prikkelt. Je gaat flirten met mensen die voldoen aan het ideaalbeeld van een partner. Een ideale lengte, symmetrisch gezicht en gave huid zijn belangrijke factoren die hierin meespelen, volgens de fysioloog. Kom je de ideale partner tegen? Dan ontstaat er een staat van opwinding.
Ga maar na. Ooit je hart voelen bonzen of een kick gekregen bij de aanblik van de ander? Dat zijn tekenen dat iemand je niet koud laat en dat de verliefdheidsfase slechts een halte verder is. De opwindingsfase is geen voorwaarde om verliefd te worden, maar kan de kans wel degelijk vergroten.
Na de staat van opwinding volgt de uitscheiding van (nor)adrenaline door het autonome zenuwstelsel, dat de activiteit van je interne organen regelt. Dit zenuwstelsel kent twee delen: het parasympathische en sympathische gedeelte. Het parasympatische gedeelte beïnvloedt jouw organen om te zorgen dat het lichaam in een toestand van rust en herstel komt. Voorbeelden van parasympathische effecten zijn de verwijding van bloedvaten en het activeren van de blaasfunctie. Het sympathische stelsel past jouw organen juist toe aan situaties die lichamelijk activiteit vereisen, zoals een bedreigende context. Dit stelsel remt bijvoorbeeld de spijsvertering en stimuleert de hartslag. Bij verliefdheid wordt vooral het sympathische gedeelte aangewakkerd.
Het sympathische stelsel sprenkelt (nor)adrenaline over je hart, dat sneller gaat kloppen. Over je pupillen, die wijder worden. Over de bloedvaten in je maagdarmkanaal, die vernauwen. Over je ingewanden, die opmerkelijk stil worden. Ook ga je transpireren. Al die zaken horen bij opwinding. Ravesloot: ‘Interessant is dat verliefdheidssymptomen hetzelfde zijn als angstsymptomen, maar de context maakt dat de eerste situatie als prettig wordt ervaren.’
Wanneer de opwinding van beide kanten komt, kan verliefdheid makkelijk ontbranden. Dan komt dopamine om de hoek kijken. Je wil constant de ander opzoeken, omdat dopamine je een intens euforisch gevoel geeft. Dat krijg je wanneer je bij de persoon in kwestie in de buurt bent.
Ravesloot: ‘Het ongedrogeerde lichaam kent een aantal fasen van genot. Het orgasme bevindt zich op de top, de burn-out onderaan en intense verliefdheid ligt vlak onder de top. Die gevoelens van dopamine zijn zo ontzettend sterk dat een verliefd stel vaak automatisch bij elkaar blijft.’
Over het algemeen duurt verliefdheid tussen de 3 maanden en 3 jaar. Wanneer de verliefdheid en seksuele frequentie uitdooft, kom je terecht in de laatste fase: die van oxytocine. Oxytocine geeft een gevoel van geborgenheid, intimiteit, gelukzaligheid en stabiliteit. Dit is de laatste fase van gelukzalige bedoelingen die je bij een partner beleeft. Als je na een lastige dag thuiskomt en je partner knuffelt, is het de oxytocine die je beter laat voelen.
De relatie wordt in het vierde stadium beloond door oxytocine, maar dat is onvoldoende om een relatie in stand te houden. De belangrijkste drijfveer om bij elkaar te komen was ooit die verblindende rush van dopamine en (nor)adrenaline, maar die stoffen zijn in deze fase afgezwakt. Ravesloot: ‘De roze brillen vallen af en er komen ineens twee mensen met eigen persoonlijkheden bij elkaar. Nu kunnen er irritaties ontstaan waar de oxytocinebeloning niet voor kan compenseren. Dan is het maar de vraag: Hoe passen deze personen bij elkaar?’ Naast oxytocine zijn dan bijvoorbeeld communicatievaardigheden belangrijk om de relatie te bestendigen.
Niet iedereen met een relatie doorloopt deze vier fasen. In de westerse wereld komen veel stellen door verliefdheid bij elkaar, maar in sommige culturen wordt partnerkeuze niet door het stel zelf bepaald, zegt Ravesloot. ‘Soms bepalen de ouders, groep of clan dat. Je kunt dat niet op voorhand diskwalificeren. Partners slaan dan een paar fases over en komen na verloop van tijd tot de oxytocinelaag. Ook op die manier kunnen waardevolle relaties ontstaan.’
Kunnen we door deze stofjescocktail concluderen dat verliefdheid goed is voor je gezondheid? Ravesloot denkt van wel. In een stabiele relatie ervaar je minder stress en stress is een risicofactor bij een groot aantal ziekten. Het is geen garantie op een langer leven, maar vergroot de kans wel. Bovendien zijn mensen in een goed huwelijk bewezen gelukkiger en gelukkige mensen leven langer.
Ravesloot: ‘Mensen die gaan scheiden denken vaak: wat heb ik fout gedaan? Maar een scheiding is niet iets om je schuldig over te voelen. Je moet je voorstellen dat wij niet gebouwd zijn om 80 jaar oud te worden, maar om onszelf voort te planten. Onze evolutiesystemen zijn gebaseerd op een periode waarin mensen hooguit 50 werden. Je kan op elke leeftijd verliefd worden. Ik heb het zelf meegemaakt bij de vader van een kennis. Die is in het bejaardencentrum weer helemaal verliefd. Mooi om te zien, zeg.’
Bron: Jan Hindrik Ravesloot, prof.dr. Fysiologie aan de Universiteit van Amsterdam.
