Huidhonger: waarom is aanraking zo belangrijk voor ons?

De afgelopen jaren waren jaren van huidhonger: het verlangen naar fysiek contact. Niet gek, want aanrakingen zijn van levensbelang. Een simpele knuffel of streling van de huid geeft een ontspannen, vertrouwd en veilig gevoel. Ook heeft lichamelijk contact positieve effecten op je gezondheid. Maar wat gebeurt er met je als die aanraking opeens wegvalt?

Wat gebeurt er in je lichaam bij aanraking?

Wanneer je wordt aangeraakt, komen er een aantal stoffen vrij. Dat zijn onder andere de hormonen oxytocine, dopamine en endorfine. Bij huidcontact daalt het stresshormoon cortisol en stijgt het ‘knuffelhormoon’ oxytocine. Oxytocine geeft je niet alleen een ontspannen, veilig en vertrouwd gevoel, maar zorgt er ook voor dat stress en angst afnemen. Het doet de bloeddruk dalen, bevordert de spijsvertering en verlicht pijn. Ook dopamine en endorfine zijn gelukshormonen en zorgen voor dat fijne gevoel. Als je aangeraakt wordt, kun je beter omgaan met stressvolle situaties, pijn beter verdragen en voel je je gelukkiger.

Is de behoefte aan fysiek contact natuurlijk?

Experimenteel psycholoog Anouk Keizer (Utrecht University) heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen aanraking en welzijn. Ze legt uit dat je hersenen twee manieren hebben om aanrakingen te verwerken.

Keizer: ‘Je hebt functionele en affectieve aanrakingen. Bij functionele aanrakingen voel je bijvoorbeeld of de thee in je mok nog heet is of houd je iemand tegen bij een drukke weg. Dat is heel functioneel. Affectieve aanraking is contact tussen twee mensen en gaat meestal heel langzaam. Hierdoor worden andere huidcellen actief die de informatie naar een ander hersengebied sturen. Dit hersengebied houdt zich bezig met emotie, motivatie, empathie en zelfgevoel. De behoefte aan aanraking is dus niet aangeleerd, het zit in ons vanaf de geboorte.’

Waarom verlangen we zo naar aanraking?

Rouwbegeleider, coach en auteur Esther Cohen schreef samen met journalist en auteur Gemma Boormans het boek Huidhonger, over gemis en verlangen na liefdesverlies. Beiden verloren hun partner en ondervonden wat gemis en verlangen naar aanraking betekenen

Cohen: ‘Aanraking is net zoals zuurstof en voeding een primaire levensbehoefte. Er is ooit onderzoek gedaan naar babyaapjes die niet aangeraakt werden en alleen mechanisch voeding toegediend kregen. Zij werden ziek en stierven door het gebrek aan huid-op-huidcontact. Aanraking is echt van levensbelang.

Daarnaast is fysiek contact een soort erkenning van je bestaan. Baby’s worden vlak na de geboorte op de blote borst van hun moeder gelegd. Die allereerste aanraking geeft een gevoel van troost en veiligheid. Vanaf jongs af aan is het de erkenning van je bestaan: je doet ertoe. Het woord huidhonger komt dan ook onder andere uit de kraamzorg en beschrijft de klachten die baby’s ervaren door een tekort aan lichamelijk contact.’

Hoe voelt huidhonger?

Cohen vertelt dat ze 44 was toen haar partner overleed: ‘Dat is nu 16 jaar geleden. Als weduwe had ik nog wel de aanraking met mijn kinderen, maar niet meer de specifieke aanraking met mijn partner. Aanraking is meer dan seks en seksualiteit. Aanraking is ook het intieme contact dat je hebt met iemand die naast je in het leven staat. Het raakt een diepere laag in je bestaan: je voelt je verbonden met diegene.

Dat contact was voor mij vanzelfsprekend, totdat mijn partner overleed. Pas toen ik in de rouw was en geen troost had van hem, werd ik me bewust van die aanraking. Het gemis voelde ik in mijn hele lijf, een gevoel van leegte en eenzaamheid. Ook viel de erkenning van mijn bestaan weg: dat ik ertoe deed, dat ik bemind en begeerd werd en geliefd was.

Ik vond het ingewikkeld om hierover te praten met familieleden en vrienden. Als ik zou benoemen dat ik iets miste, leek het alsof zij iets verkeerds deden. Dat was helemaal niet zo, ze waren enorm lief voor me. Maar ik miste die speciale, intieme aanraking die ik had met mijn partner.’

Fysieke aanraking staat door corona op een laag pitje: wat doet dat met ons?

Cohen denkt dat door corona huidhonger een belangrijker onderwerp is geworden: ‘Ik denk dat mensen het belang van aanraking niet meer onderschatten. Sinds de crisis ervaren we een gemis aan nabijheid, fysieke troost en geruststelling.

Vooral mensen die alleen leven of rouwen na liefdesverlies hadden het moeilijk. Ik heb cliënten en vriendinnen die door scheiding of het overlijden van hun partner tijdens de coronacrisis niet fysiek getroost konden worden. Het zijn niet de woorden die troosten, maar een arm om je heen of een knuffel. Je wil vastgehouden worden. Niet aangeraakt worden, was voor hen echt een dubbelop gemis.’

Bestaat er zoiets als een recept tegen huidhonger?

Cohen: ‘Laat ik vooropstellen dat rouwen een heftige klus is. Het ingewikkelde is dat we alles maar willen maken, oplossen en verbeteren, maar dat kan niet. Tijd, (zelf)liefde en aandacht: dat heb je nodig. Iedereen kan met die ingrediënten zijn weg hierin vinden.

Er zijn natuurlijk dingen die kunnen helpen, dat is voor iedereen anders. Het is belangrijk dat je terug in je lijf komt. Ga naar een masseur, de schoonheidsspecialist of de kapper. Ga sporten, wandelen, zoek de natuur op of start met yoga, mindfulness en mediteren. Probeer terug in je lijf te komen, zodat je jezelf kunt dragen. Maar geen mens is hetzelfde: niets moet, het mag.

Bronnen: Rouwbegeleider, coach en auteur Esther Cohen, Experimenteel psycholoog Anouk Keizer, Eoswetenschap.eu en Quest.nl.