Waarom onze darmen zo belangrijk zijn

Iedere hap eten legt van vork tot wc-pot bijna tien meter af door je spijsverteringskanaal. Je darmen zijn hiervan een essentieel onderdeel. Hier wordt eten verteerd en omgezet in energie en nuttige bouwstoffen voor een optimale werking van het lichaam. De darmen vormen bovendien een belangrijk deel van het immuunsysteem en beschermen tegen ziekte. Ook zijn ze een waardevolle adviseur van ons brein en ze hebben daarmee zelfs invloed op gevoelens.

Onze o zo belangrijke darmbewoners

De laatste jaren leren we steeds meer over een belangwekkend volkje in onze darmen: de darmflora, ook wel darmbacteriën, microbiota of microbioom genoemd. Samen met de darmen vormen deze honderden soorten darm- bewoners een wonderlijke voedselfabriek. Darmbacteriën zijn een soort medereizigers die helpen voedsel te verteren en ons gezond te houden. Ze hebben verrassend veel invloed op lichaam en geest. Ieder mens draagt zo’n honderd biljoen darmbacteriën met zich mee. Je darmflora vormt haast een orgaan op zich, net zoals onze hersenen of lever. En iedere darmflora is uniek, net als een vingerafdruk. De samenstelling van darmflora wordt bepaald door je algehele gezondheid, medicijngebruik, genetische aanleg en voeding.

Hoe meer hoe beter?

Mensen met chronische diarree hebben maar vijftig verschillende darmbacteriën, mensen met overgewicht zo’n 160 verschillende soorten, terwijl gezonde mensen met een gezond gewicht wel 180 verschillende bacteriën in hun darmen dragen. Kunnen we daaruit concluderen dat een gezonde darmflora ook meer soorten bacteriën heeft? De Groningse hoogleraar genetica Cisca Wijmenga deed een uitgebreid onderzoek en zegt hierover: “Er zijn aanwijzingen dat gezonde mensen een grotere diversiteit aan darmflora hebben. Maar daarmee is de-kip-of-het-eivraag nog onbeantwoord: zijn ze gezond vanwege die diversiteit aan darmbacteriën? Of leidt een betere gezondheid tot gunstigere omstandigheden in de darmen voor verschillende typen bacteriën?” En hoe ziet een gezonde darmflora er dan uit? Microbioloog Elisabeth Bik van Stanford University in de VS wijst erop dat de wetenschap daarop nog geen antwoord heeft: “We kunnen nog steeds niet zeggen ‘je bent gezond’ als je deze bacteriesoorten hebt of deze verhouding van soorten.”

Brein in je buik

De biljoenen bacteriën in de darmen en het zenuwnetwerk om het darmstelsel heen functioneren samen als een ‘tweede brein’ in je buik. Zo werden bange laboratoriummuizen bijvoorbeeld een stuk minder angstig na een poeptransplantatie van een dappere muis. Maar “of dat bij mensen ook zo werkt, weten we niet,” zegt microbioloog Willem de Vos van Wageningen Universiteit. De invloed van de buik op het brein heeft waarschijnlijk te maken met de hormonen die bepaalde darmbacteriën produceren. Zij beïnvloeden daarmee de productie van zogenaamde neurotransmitters, zoals serotonine, dopamine en GABA. Deze stofjes hebben invloed op stemming, angstniveau en geheugen. Zo kan de samenstelling van je darmflora dus invloed hebben op hoe vrolijk of neerslachtig je bent en hoe je pijn ervaart. De term ‘onderbuikgevoel’ kun je dus bijna letterlijk nemen. Toch menen microbiologen wel dat er eerst meer onderzoek gedaan moet worden naar de relatie tussen buik en brein. Microbioloog Elisabeth Bik: “Dat we geen eigen wil meer hebben en dat bacteriën alles besturen, lijkt me zwaar overdreven.”

Hoe werkt het immuunsysteem?

Darmen doen dus veel meer dan alleen eten verteren en omzetten in ontlasting. Ze vormen ook een zeer belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. En daarbij speelt de darmflora een onmisbare rol. Via de darmen komen heel veel stoffen het lichaam binnen, ook slechte bacteriën en virussen. Daarom is het logisch dat een belangrijk deel van de afweer in de darmen zit. Darmen kiezen welke stoffen worden opgenomen, en welke niet. Slechte binnendringers worden hier onschadelijk gemaakt en verwijderd door het immuunsysteem. Immuuncellen in de darmen beschermen zo het lichaam tegen virussen en slechte bacteriën.

Spijsvertering in kaart

Alles wat we eten en drinken wordt tijdens de spijsvertering afgebroken tot kleine bouwstenen of voedingsstoffen die direct door het lichaam benut worden als energie, of bijdragen aan de opbouw of herstel van het lichaam. Wat je eet, heeft daarom flinke invloed op je spijsvertering en gezondheid. De spijsvertering is een ingenieus proces, dat dag en nacht doorgaat.

Het spijsverteringskanaal bestaat, van slokdarm tot endeldarm, uit verschillende onderdelen:

Slokdarm:

in enkele centimeters per seconde zakt voedsel door de slokdarm richting de maag. Vanwege de peristaltische beweging is het zelfs mogelijk (maar niet echt aan te raden) om ondersteboven te eten!

Maag:

het begin van de voedselvertering. Het is een gespierde buidel die wel drie tot vier liter vocht en voedsel kan bevatten. Met behulp van maagsappen wordt het voedsel voorbewerkt voor de verdere verwerking in de darmen.

Dunne darm (drie delen):

1. Twaalfvingerige darm: vanuit de maag komt het voorverteerde voedsel eerst in dit stuk darm terecht. De naam van deze darm heeft te maken met z’n lengte van 20-25 centimeter. In de chirurgie wordt dit formaat ook wel aangeduid met ‘twaalf duimbreedtes.’

2. Nuchtere darm: in dit deel van de dunne darm worden de meeste voedingsstoffen opgenomen.

3. Kronkeldarm: het laatste stuk dunne darm. Als voeding de kronkeldarm verlaat, heeft het zo’n zes of zeven meter afgelegd en zijn bijna alle nuttige voedingsstoffen eruit gefilterd.

Blindedarm:

ligt meestal bij de overgang van de dunne darm naar de dikke darm, rechtsonder in de buik. Omdat hij lang en dun is, kan de blindedarm beweeglijk zijn en kan de ligging veranderen. Waarom een blindedarm kan ontsteken, weten artsen nog steeds niet precies. Jarenlang ging men ervan uit dat de blinde darm geen functie meer heeft. Maar na onderzoek van enkele jaren geleden is er een nieuwe theorie ontstaan. Het zou een veilige plek zijn voor goede darmbacteriën. Wanneer de darmflora verstoord is, door bijvoorbeeld diarree, verlaten de goede bacteriën de blindedarm om het evenwicht in het maagdarmstelsel te herstellen. Als de darmflora weer hersteld is, keren ze weer terug naar de blindedarm.

Dikke darm:

het laatste onderdeel van ons spijsverteringskanaal. De meeste micro- organismen die mensen met zich meedragen, leven in deze darm. Deze micro-organismen zorgen ervoor dat de onverteerbare restjes eten worden ‘verwerkt’ tot ontlasting. Ook wordt in de dikke darm vitamine K aangemaakt. Het laatste deel van de dikke darm wordt endeldarm genoemd. Dit 1 is de opslagruimte voordat ontlasting ons lichaam verlaat.