1 op de 5 mensen in Nederland lijdt aan dementie, waarvan 70% aan de ziekte van Alzheimer. Niet alleen oude maar ook jongere mensen. Wat weten we precies van alzheimer, is het te genezen en hoe ga je ermee om?
Vaak denken mensen dat alzheimer en dementie hetzelfde zijn, maar dat is niet het geval. Alzheimer is een vorm van dementie. Sterker nog, de meest voorkomende vorm. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op alzheimer. Mensen met de ziekte van Alzheimer ervaren vooral problemen met het geheugen.
De klachten zijn bij iedereen anders, maar alzheimer kent een aantal algemene kenmerken zoals vergeetachtigheid. In eerste instantie vergeet je vooral nieuwe informatie. Je kinderen hebben bijvoorbeeld net gezegd hoe laat ze komen eten, maar dat ben je weer vergeten. Ook kun je sneller de weg kwijtraken, zelfs in je eigen vertrouwde omgeving. Soms heb je geen besef meer van tijd en weet je niet meer welke maand het is.
Ook gedragen sommige mensen met alzheimer zich anders. Iemands karakter verandert dan. Hij of zij wordt bijvoorbeeld achterdochtig, lusteloos of agressief. Moeite met taal hebben, is ook een teken van alzheimer. Je vindt het bijvoorbeeld lastig om gesprekken te begrijpen en kan moeilijk op de juiste woorden komen. Ook komt het voor dat mensen helemaal niet meer praten. Verder zijn kleine taken lastiger om uit te voeren, zoals een vriend(in) bellen of een boodschappenlijst maken.
Alzheimer komt het meest voor op oudere leeftijd, maar ook jongere mensen hebben ermee te maken. In Nederland hebben bijna 15.000 onder de 65 jaar last van dementie, waaronder mensen die nog werkzaam zijn en thuiswonende kinderen hebben. Vaak begint dementie op jonge leeftijd tussen de 40 en 65 jaar. Kenmerkend aan dementie bij jongere mensen is niet de verandering in het geheugen, maar in het gedrag en de taal.
Het schadelijke eiwit amyloïd stapelt zich in de hersencellen op of klontert samen. Hierdoor ontstaat er aanslag, waardoor boodschappen tussen hersencellen moeilijker worden doorgegeven. Vergeetachtigheid is daarom een van de eerste symptomen van alzheimer.
Zogeheten microgliacellen in de hersenen werken harder dan nodig, waardoor de ziekte verergert. Deze cellen zorgen voor de versterking van de hersenen en de verwerking van afvalstoffen.
Normaal zorgen cellen ervoor dat eiwitten vanuit de hersenen in het bloed terechtkomen. Deze cellen voorkomen ook dat schadelijke stoffen in de hersenen terechtkomen. Als dit proces faalt, ontstaan er ophopingen van eiwitten in de hersenen.
Het schadelijke tau-eiwit in de hersenen is veranderd, waardoor voedingsstoffen niet goed getransporteerd worden door een cel. Als gevolg hiervan sterven cellen af.
Onderzoekers geloven dat 5 tot 10 procent van alle dementie voorkomen kan worden met een gezonde leefstijl. Zo vergroot roken de kans op alzheimer met 45%. Stoppen is daarom een stap in de goede richting. Het vermijden van alcohol of niet meer dan 1 glas alcohol per dag drinken is ook effectief. Verder kan het helpen om op je eetpatroon te letten. Een mediterraan dieet bestaande uit veel groenten, pasta, noten, zaden, vis en olijfolie wordt beschouwd als een gezond dieet.
Het is niet mogelijk om de ziekte van Alzheimer te genezen. Wel is het mogelijk om het risico te vermijden. Wel kunnen medicijnen en behandelingen de klachten verminderen. In de eerste jaren kun je bijvoorbeeld cholinesteraseremmers zoals galantamine, rivastigmine en donepezil nemen die helpen om dingen te onthouden. Een ergotherapeut kan helpen met gewone taken die moeilijker zijn geworden, zoals koffiezetten of douchen.
Praten is voor mensen met alzheimer een stuk lastiger. Ook is het moeilijk om anderen te begrijpen. Een logopedist kan helpen om makkelijker te communiceren met anderen. Soms bijvoorbeeld via geschreven taal of een agenda.
Ten eerste is het belangrijk om erover te praten met mensen in je omgeving. Deel hoe je je zich voelt, waar je hulp voor nodig hebt en voor welke behandelingen je wel en niet open staat. Ook is het raadzaam om een kaartje met naam en adres bij je te dragen, zodat anderen kunnen helpen wanneer je verdwaald raakt.
Probeer dingen zoveel mogelijk zelf te doen.
Overleg met naasten waar je hulp bij nodig hebt.
Creëer een vaste plek voor belangrijke spullen.
Blijf genoeg bewegen, door bijvoorbeeld te wandelen en fietsen.
Blijf mentaal actief, door bijvoorbeeld puzzels te maken.
Blijf sociaal actief, door bijvoorbeeld een wijkcentrum te bezoeken.
Neem voldoende rust.
Om daarachter te komen, gingen we in gesprek met Hans (74), die tien jaar geleden is gediagnosticeerd met alzheimer, en zijn vrouw Marijke (70). Bij Hans uit alzheimer zich vooral in het geheugen, dat is naar eigen zeggen ‘niet veel soeps’. Ook heeft hij moeite om zich verbaal uit te drukken. Marijke vult hem daarom aan: ‘Het kortetermijngeheugen is bij Hans enorm aangetast. Hij woont nu dan ook in een tehuis.’
‘We genieten van zoveel mogelijk momenten samen, maar natuurlijk is er ook veel verdriet. Mensen die er niet mee te maken krijgen, kunnen het moeilijk begrijpen. Dat kan ik hen niet kwalijk nemen. Het valt me wel op dat mensen vaak alleen belangstelling tonen voor de alzheimerpatiënt zelf. Maar ik waardeer het juist als mensen ook aan míj́ vragen hoe het gaat, want als naaste is het ook lastig.’
Zelfstandig activiteiten ondernemen is voor Hans niet meer mogelijk. In het tehuis krijgt hij dagelijks ondersteuning en Marijke is dicht in de buurt gaan wonen. ‘De symptomen worden intenser en dat vind ik ontzettend lastig, maar we proberen zoveel mogelijk mooie herinneringen te maken, ook met onze kinderen. Regelmatig stappen we bijvoorbeeld samen op de fiets naar mijn huis, dat houdt hem op de been. Pluk de dag, zeggen we dan.’
‘Alles samen delen met de nodige humor is ook belangrijk, zodat er geen achterdocht bij de persoon met alzheimer ontstaat. Dit hebben we samen met onze kinderen vanaf het begin altijd gedaan. Niet iedereen begrijpt dat, maar voor ons voelt het als een zege om er op deze manier mee om te gaan.’
