Het effect van het coronavirus op onze gezondheid

De een komt tot rust, de ander is al blij als het lukt om uit bed te komen: corona heeft op iedereen een andere uitwerking. Maar wat gebeurt er volgens experts met onze psychische gezondheid tijdens een ramp als de coronapandemie? En wat doen we vervolgens als we ons niet goed voelen? 'Vooral millennials hebben het nu zwaar.'

Omdat ze het belangrijk vinden dat er aandacht aan dit onderwerp wordt besteed, sluiten ze beiden aan bij het gesprek: GZ-psychologen Nine Gramberg en Gijs Coppens van de praktijk iPractice in Amsterdam. Aandacht voor de psychische gevolgen van een pandemie als corona is niet misplaatst: uit een enquête die Gramberg en Coppens onlangs vanuit hun praktijk verstuurden blijkt dat 65 procent van de 700 mensen wegens corona kampt met angst- of stressklachten. Daarnaast heeft sinds de komst van het virus 50 procent last van somberheid. ‘De pandemie én de maatregelen zorgen voor onvoorspelbaarheid en onzekerheid. Dit zorgt bij heel veel mensen voor grote paniek en stress’, vertelt Gramberg. ‘Vandaar dat het aantal klachten bij veel mensen is toegenomen.’

Psychisch patroon

Volgens de psychologen is er een patroon zichtbaar in het effect van de coronacrisis op onze gemoedstoestand. Coppens: ‘In de eerste vier tot vijf weken van de lockdown heerste er voornamelijk onzekerheid. Wat betekent deze nieuwe situatie voor mij en voor mijn naasten? Maar ook: wat voor gevolgen heeft dit voor mijn werk, mijn sportritme en vriendschappen?’ Nadat de eerste weken voorbij waren, kregen mensen volgens Coppens meer last van stemmingsproblematiek, omdat er geen duidelijk toekomstperspectief was.

Denk aan vermoeidheid, prikkelbaarheid en somberheid. Nu dat perspectief steeds duidelijker begint te worden en we steeds meer vrijheid krijgen, hebben we voor ons gevoel meer grip op de situatie. ‘Dat laatste werkt heel goed voor je mentale welzijn’, benadrukt Coppens.

Paniekaanvallen

Iemand die heel blij is met de terugkerende vrijheid is Tim (24) uit Utrecht. Hij heeft sinds zijn negentiende een paniekstoornis, die verergerd is door de lockdown: ‘Mijn paniekaanvallen worden getriggerd als ik te lang alleen ben met mijn gedachten. In het begin hield ik mijn paniek onder controle, maar daarna ging het bergafwaarts. De afleidende activiteiten die ik normaal had vielen weg, waardoor ik veel alleen was’, vertelt hij. Op zijn dieptepunt had Tim drie dagen achter elkaar aanvallen. ‘Ik ben niet per se bang voor COVID-19, maar doordat alles wegvalt, heb ik mijn paniek niet onder controle en dat ik daarvoor nu niet naar een psycholoog kan, helpt niet.’

Onvoorspelbaarheid

Gramberg legt uit waardoor het komt dat niet alleen de psychische gezondheid van Tim, maar ook van vele anderen nu achteruit gaat: ‘Ons brein functioneert goed op voorspelbaarheid. Tijdens de coronapandemie is deze voorspelbaarheid totaal weggevallen. Om mentaal op de been te blijven, helpt het creëren van een nieuw ritme. Daarvoor moeten we op zoek naar een andere structuur of andere dingen om te doen. Dit doen we door middel van ons zelfoplossend vermogen en creativiteit. De één heeft dat meer dan de ander en kan zichzelf daardoor beter staande te houden in een crisissituatie als deze. Iemand die een minder groot oplossend vermogen heeft, kan dus minder goed een nieuwe structuur creëren en ervaart langer onzekerheid en stress.‘

Geraakte millennials

Uit het onderzoek van iPractice blijkt dat vooral millennials op dit moment de meeste stress ervaren. ‘Iedere groep wordt uiteraard geraakt, maar millennials rapporteren de meeste klachten’, vertelt Coppens. ‘Dat is niet heel gek aangezien 140.000 van hen hun baan zijn verloren door de coronacrisis en het de generatie is die het meeste gebruikmaakt van festivals en sociale events. Omdat ze minder vaak een gezinsleven hebben, vereenzamen ze sneller. Als je alleen woont, heb je niet de structuur en verbondenheid van een groep waar je jezelf aan kunt vasthouden.’ Gramberg vult aan: ‘En als je dan ook nog je baan verliest, is dat al helemaal een klap voor je mentale gezondheid.’

Positieve gevolgen

‘Maar’, vervolgt Gramberg, ‘deze crisis heeft ook positieve effecten op ons mentale welbevinden. Ten eerste wordt onze creativiteit geprikkeld, doordat we nieuwe manieren moeten bedenken om met deze situatie om te gaan. Ook gaan we (kleinere) dingen meer waarderen, zoals bijvoorbeeld een mooie wandeling. Daarnaast wordt ons brein op een andere manier aan het denken gezet, wat leidt tot nieuwe ideeën en inzichten.’ Coppens en Gramberg merken dat door corona mensen steeds meer aandacht willen besteden aan hun mentale gezondheid. Coppens: ‘40 procent van de millennials geeft via onze enquête aan zich nu graag preventief bezig te houden met zijn of haar mentale gezondheid. Daarom geven wij nu laagdrempelige online consults.’

Drie belangrijke dingen

Volgens de psychologen is het advies voor een betere mentale gezondheid in te delen in drie categorieën. ‘Ten eerste moet je je focussen op het opnieuw krijgen van een ritme’, vertelt Coppens. ‘Daarnaast is het belangrijk om verbinding met anderen te blijven zoeken en om zoveel mogelijk leuke dingen te blijven doen.’ Daarbij is het volgens hem goed om te beseffen dat elke verandering wennen is. En dat het feit dat we nu weer iets meer vrijheid hebben, niet voor iedereen betekent dat de situatie automatisch verbetert. Hij adviseert dan ook: ‘Houd jezelf en anderen goed in de gaten.’ Gramberg: ‘Een andere tip is om niet te veel het nieuws te volgen. Continu het coronanieuws checken, creëert onrust en angst en dat geeft stress. Deze stress is van negatieve invloed op je weerstand en gemoedstoestand.’

Op de been blijven

Ook Tim heeft manieren gevonden om zonder externe hulp de lockdown door te komen: ‘Om mezelf op de been te houden, sta ik elke dag op hetzelfde tijdstip op. Ongeacht of ik goed geslapen heb of niet. Dat helpt me om structuur te behouden. Daarnaast sport ik veel thuis en praat ik met vrienden over mijn situatie. Het gaat nu al beter met mij, mede doordat mijn weekplanning langzaam weer volloopt.’ Tim wil anderen die nu ook last hebben van paniekaanvallen graag nog een tip meegeven: ‘Vervang je paniek door een nieuwe gewoonte. Ga iets doen wat je altijd al had willen doen, gitaar leren spelen bijvoorbeeld. Zo houd je jezelf bezig en heb je toch een doel.’

Veerkracht

Tijdens de afsluiting van het gesprek met Gramberg en Coppens, wil eerstgenoemde nog iets benadrukken: ‘Wat we niet moeten vergeten, is dat wij als mens gigantisch veerkrachtig zijn. Er wordt momenteel voornamelijk aandacht besteed aan de schade die we oplopen door de situatie, maar over het algemeen kunnen we zo’n grote verandering aan. We zullen er zelf voor moeten zorgen dat we in verbinding met elkaar blijven staan en structuur creëren. Wat de verandering in ons dagelijks leven betreft hebben we voor nu hopelijk de grootste hobbel wel gehad. We krijgen vanaf nu meer vrijheid en perspectief. En als je je blijft focussen op wat je wél lukt, kom je goed uit deze crisis.’