Wat je moet weten over zorginnovaties

Het is simpel: ‘zorg’ staat gelijk aan ‘handen aan het bed’. Of toch niet? Soms worden die handen nu al vervangen door robots, zelflerende apparaten en slimme apps. Wat kunnen dat soort zorginnovaties eigenlijk? Een overzicht.

De zorg kampt met grote uitdagingen: hoge kosten, te weinig personeel en een toenemend beroep op zelfzorg en mantelzorg. Bijna alle segmenten van de sector kampen met een oplopend tekort aan personeel – van huisartsen tot ziekenhuisverpleegkundigen en van thuiszorgmedewerkers tot verpleeghuispersoneel. Er zijn nu zo’n 52.000 vacatures in de zorg. Voor een deel heeft dit te maken met de stijgende vergrijzing. Op dit moment is al ruim 20 procent van de Nederlanders 65 jaar of ouder, in 2040 zal dit 25 procent zijn. Oudere mensen hebben over het algemeen niet alleen meer zorg nodig, maar ze zijn ook niet meer actief op de arbeidsmarkt. Dat geldt op een gegeven moment natuurlijk ook voor zorgmedewerkers. Daarnaast speelt ook dat de zorgkosten steeds meer als een zware last op het overheidsbudget drukken. In 2022 waren de kosten voor geneeskundige en langdurige zorg ruim 107 miljard. Terwijl het RIVM verwacht dat die kosten bij ongewijzigd beleid tot aan 2060 jaarlijks met 2,8 procent zullen stijgen. Dat alles betekent dat er meer van mensen zelf wordt gevraagd: bijvoorbeeld dat ze langer thuis blijven wonen of ondersteuning bieden als mantelzorger. Tegelijk zijn de uitdagingen in de zorg genoeg reden om goed voor jezelf te zorgen, of je nu jong of oud bent. Als je fit bent en blijft is dat immers de beste preventie van allerlei aandoeningen. Daarom zijn zorginnovaties, van zorgrobots tot laagdrempelige sportapps, nu belangrijker dan ooit. Zij zijn dé manier om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden en mensen te helpen om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven.

Online consult

Je voelt je niet lekker, of je hebt een plekje op je huid waar je onzeker over bent. Je huisarts heeft het druk, jij hebt het druk en je wilt niet zeuren. Wat te doen? Op betrouwbare websites als thuisarts.nl en moetiknaardedokter.nl kun je je klachten checken. Zulke sites zijn simpele voorbeelden van online zorg die misschien niet iedereen als zodanig zal herkennen. Maar toch kan deze informatie op het internet artsen en patiënten veel tijd besparen. Net als de e-consults die in steeds meer huisartsenpraktijken worden ingezet. Arts en patiënt zien en spreken elkaar via de computer, tablet of mobiele telefoon. Handig voor kleine klachten of voor een tussentijdse controle bij langdurige ziektes. Voor specifieke doelgroepen, zoals diabetes- en hartpatiënten, groeit het aanbod apps waarmee zij belangrijke waardes zelf kunnen meten en aan hun zorgverlener doorgeven. Is nader onderzoek nodig? Dan blijft een ‘live’ afspraak de beste optie.

AI in de zorg

AI in de zorg: voor sommigen een schrikbeeld, voor anderen een slimme oplossing. Nog niet zo lang geleden vonden we kunstmatige intelligentie iets dat in een sciencefictionfilm thuishoorde. Inmiddels zijn we veel verder: AI is overal – ook in de zorg. Neem de ultrasecure robots die chirurgen assisteren bij operaties – een uitkomst bij sommige complexe ingrepen. Of de intelligente computerprogramma’s die samen met de arts MRI-scans van de hersenen interpreteren. AI is nog niet in staat om zelf diagnoses te stellen op basis van die scans. Maar over een paar jaar lukt dat misschien wel. Big data staan daarbij centraal, want dit soort zelflerende programma’s worden gevoed met enorme aantallen medische gegevens. Zaken als menselijk contact, empathie en het afwegen van de voor- en nadelen van een behandeling voor een specifieke patiënt laten zich echter niet in een algoritme vangen. Daarom blijven artsen en andere zorgverleners nodig, verwachten experts.

Tools voor thuis

De overheid zet erop in om ouderen langer thuis te laten wonen. Dan is het natuurlijk essentieel dat de juiste zorg beschikbaar is en dat de toch al zwaarbelaste thuiszorgmedewerkers en mantelzorgers af en toe enig respijt krijgen. Innovatieve hulpmiddelen kunnen daaraan bijdragen – een goed voorbeeld is de intelligente medicijndispenser. Dit apparaatje waarschuwt als je een bepaald medicijn moet innemen. Als er geen reactie is en het vakje in de dispenser gevuld blijft, gaat er automatisch een bericht naar de zorgverlener. Die kan vervolgens controleren of alles nog in orde is. Intensieve lichamelijke zorg, zoals wondverpleging, kan vooralsnog niet door een apparaat uitgevoerd worden. Maar andere taken lenen zich daar wel voor. Zo is er een elektrische tool die steunkousen kan uittrekken. En er zijn sensoren die een zorgcentrale alarmeren als iemand is gevallen of ongewoon lang op een en dezelfde plek in huis blijft. Door de combinatie van ‘ouderwetse’ menselijke zorg en dit soort slimmigheden kun je als oudere veilig en zo zelfstandig mogelijk in je eigen huis blijven wonen.

Voorkomen is beter dan genezen

Ook op het gebied van leefstijl en preventie is het nodige te koop. Neem chronisch slaapgebrek, een kwaal die bij kan dragen aan zaken als overgewicht, kanker en depressies. Belangrijk dus om daar iets aan te doen. Als slapeloze consument kun je tegenwoordig een heuse slaaprobot aanschaffen. Zo'n robot zorgt met bijvoorbeeld zachte geluiden en subtiele ademhalingsregulatie voor een betere slaapkwaliteit en slaapduur. Voor wie elke nacht naar het plafond ligt te staren maar liever geen hightech bedpartner wil, is er keuze uit talloze meditatie- en slaapapps. Het aanbod aan leefstijlapps met preventiekwaliteiten is inmiddels enorm. Er zijn apps die je helpen om gezond te eten, om af te vallen, om te stoppen met roken, om met mindfulness de stress te lijf te gaan of om elke dag een simpel ommetje te maken. Het is zelfs mogelijk om te sporten met een VR-bril. Koppel de bril aan een sportapp en waan je op een basketbalveld, een tennisbaan of in een boksschool. Heel laagdrempelig allemaal, je hebt op deze manier je stoppen-met-rokencoach, je sportschool of je meditatieleraar in huis. Zo kun je zelf fysieke en mentale klachten voorkomen of verminderen, met als een welkom bijeffect: vermindering van de druk op de zorg.