Mentaal gezond
De mentale impact van een onvervulde kinderwens
05-03-2024
6 Minuten
Alle artikelen
Flexibel omgaan met stress: maak kennis met ‘coping’
Wil jij stress te slim af zijn? Er zijn 7 strategieën die jou hierbij helpen. Expert Onno Pouw geeft uitleg, voorbeelden en tips voor stress-verlagend gedrag. Zelfspot, flexibiliteit en emoties spelen daarbij een rol.
“Je hebt een paar skills nodig om er goed in te worden, maar iedereen kan het leren”, zegt hij. “Allereerst moet je snappen dat je vaak geen invloed hebt op de gebeurtenissen die jou stress geven, maar wél altijd zelf kan bepalen hoe je ermee omgaat. Het herkennen dat je stress ervaart en het toepassen van de meest effectieve coping-strategie in die specifieke situatie (coping-flexibiliteit) helpt jou om zo goed mogelijk met stress om te gaan.”
Wat is coping?
‘Coping’ is het inzetten van gedrag en denkprocessen die jou leren omgaan met stressvolle omstandigheden en tegenslagen. Hoe beter het jou lukt om verschillende coping-strategieën af te wisselen, hoe sneller je ‘terugveert’, hoe gezonder je blijft en hoe beter je presteert. Onno Pouw is teamleider bij Defensie en een kenner op het gebied van stress, presteren onder druk en coping-strategieën.
Stress ontstaat als dingen opeens anders lopen dan je verwacht, zegt Onno. “Dat hoeft niet meteen negatief te zijn, want soms krijg je juist extra energie van zulke momenten. Maar de vraag is: wat doe je? Sommige mensen willen altijd vooraf weten wat er gaat gebeuren. Ze schatten in hoe een situatie zal zijn en herkennen daarin een kans of een bedreiging. Wanneer zij geen controle voelen, ontstaat er stress. Andere mensen krijgen juist stress omdat ze graag vrijheid voelen, maar opeens in een situatie terechtkomen waar extreem veel controle of structuur is. Als het anders is dan je wil of hoopt, moet je je aanpassen.”
1. actief aanpakken en oplossen
Deze strategie is de meest praktische: je onderzoekt het probleem, bedenkt welke mogelijke oplossingen er zijn en kiest de beste. Een heel grote uitdaging kun je beter in kleine stappen verdelen. “In mijn werk bij Defensie kom ik vaak in crisis- of oorlogsgebieden”, vertelt Onno. “Daar is bijna niks voorspelbaar, dus moet je veel op dat moment beslissen en bedenken. Dan helpt deze aanpak enorm: stap voor stap je doel bereiken. In het dagelijks leven moet je soms ook bewust je emoties uitzetten en puur praktisch kijken naar de situatie. Bijvoorbeeld als je een kop koffie laat vallen over je toetsenbord. Paniek of woede helpen je dan niet, denken in een snelle oplossing wél.”
2: verdoving zoeken
Stressgevoelens kun je tijdelijk op ‘pauze’ zetten. Mensen die afleiding, rust of troost zoeken, grijpen wel eens naar verdovingsmiddelen, zoals drugs, alcohol of gokken. “Maar het kan gezonder, gelukkig: sommigen verdoven zichzelf door hard te werken of te sporten. Ze doen alles om maar niet hun echte emoties te voelen. Pas daarmee op, want je kunt verslaafd raken. En zo’n ontsnapping lijkt fijn, maar is heel tijdelijk. Uiteindelijk komen je problemen en je emoties een keer terug.”
3: vermijden
Net doen alsof het probleem niet bestaat. Heerlijk toch? “Ook ‘vermijden’ is een strategie die kort en krachtig werkt”, zegt Onno. “Als een vriend doodgaat of als je ontslagen wordt, kan ik me goed voorstellen dat je het verdriet of de stress graag uitstelt door even de waarheid te blokken. Maar probeer snel weer de switch te maken naar een actievere coping-strategie. Vermijden is nooit het eindpunt.”
4: steun zoeken bij anderen
“De blik van iemand anders op jouw probleem doet wonderen. Kom je in je eentje vast te zitten, roep dan de hulp in van een vriend. Dan kom je er snel achter dat jouw emoties of pijn helemaal niet raar zijn. Veel anderen zouden ook zo reageren. Het gevoel dat je niet alleen staat, maakt je sterker. Samen kom je sneller tot een oplossing dan alleen.”
5: piekeren
Machteloos en depressief. Zo voel je je wel eens bij stress. “Je denkt alleen aan negatieve dingen, je ziet geen oplossingen, je blijft stilzitten. Dit is de moeilijkste coping-strategie om uit te stappen. Nummers 1, 4, 6 en 7 bieden oplossingen, maar je moet van ver komen. Mijn tips: focus op de dingen waar je wel zelf invloed op hebt, zoals jouw gedrag of gedachten. Maak je niet te druk over wat anderen vinden. En zie jezelf niet als slachtoffer, blijf in oplossingen denken.”
6: uiten van emoties
“Even losgaan in je blijheid, boosheid of verdriet kan heerlijk opluchten. Schreeuw, stamp, huil. Daarmee raak je de spanning kwijt in je lijf. Zoiets werkt meestal beter dan verdoving, waar je emoties wegstopt. Maar sla niet door. Ga niet vanuit je emoties vervelend doen tegen anderen of dingen kapotmaken. Switch snel genoeg naar een andere coping-strategie, zoals 1 of 4.”
7: geruststellende gedachten
“Mijn favoriete coping-strategie is mezelf geruststellen. Ik doe dat graag met zelfspot: ik neem mezelf niet te serieus. Maak een grap, haal je schouders op, bedenk dat anderen het erger hebben dan jij. Wat ook helpt: perfectionisme loslaten. Leer tevreden te zijn met een 8, niet alles hoeft een 10 te zijn. Meestal is perfectie sowieso onhaalbaar. Hoe preciezer je kijkt, hoe meer er toch beter kan. Laat het los, en vier je successen. En gebruik daarbij dan ook het uiten van positieve emoties (nummer 6).”
Coping-flexibiliteit leert jou switchen, zodat je stress makkelijker kwijtraakt. Herken welke coping-strategie je toepast en bedenk of dat de meest effectieve strategie in die situatie is. Zo niet, stap dan over naar een andere. Hierdoor hou je beter grip op stress.
