De stelling: voer belasting in op suiker

Is belasting op suiker wel of geen goed middel in de strijd tegen overgewicht? Een voor- en een tegenstander zetten hun standpunten uiteen.

De voorstander

Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

“De suikertaks voor suikerhoudende voedingsmiddelen, zoals snoep, koek en frisdranken, is een prima idee. Overgewicht en obesitas zorgen voor 3 miljard euro per jaar aan zorgkosten. Daarnaast veroorzaken overgewicht en obesitas productiviteitsverlies. Het is onbegrijpelijk dat dit gegeven nog niet heeft geleid tot wettelijk ingrijpen door de overheid.

Waarom zijn autogordels verplicht en zijn er accijnzen op tabak en alcohol, maar is er geen suikertaks om mensen te beschermen tegen slecht eten? De overheid geeft het bedrijfsleven de vrije hand om de consumptie van ongezond voedsel vrijelijk te promoten ten koste van de gezondheid van de burger.

De suikertaks op frisdranken werkt en is inmiddels in zo’n dertig landen ingevoerd. Uit recent onderzoek uit de Verenigde Staten blijkt dat de verkoop van frisdranken daalt en dat mensen meer water gaan drinken. In het Verenigd Koninkrijk leidde een suikertaks op frisdrank tot een prijsstijging van 10 tot 15 procent en een afname van de suikerconsumptie in deze dranken met 10 procent.

Een ander voordeel van de suikertaks is dat de overheid meer geld binnenkrijgt om campagnes te financieren, onder meer voor gezonde kantines. Bovendien dalen de zorgkosten doordat minder mensen bijvoorbeeld diabetes krijgen. Fabrikanten op hun beurt zullen minder suiker in hun producten stoppen om te ontkomen aan de suikertaks.

De lobby van de voedselindustrie is in Nederland nog te sterk om een suikertaks te kunnen invoeren. Uit onderzoek blijkt echter dat vanuit diverse politieke partijen, gezondheidsinstanties en de maatschappij de druk groeit. Want overgewicht door suikerconsumptie heeft veel ernstige gevolgen.

Het kan leiden tot pesten op school, waardoor een kind slechter presteert en zo minder kansen heeft op de arbeidsmarkt. Mensen met overgewicht hebben een verhoogd risico op allerlei chronische fysieke en mentale aandoeningen en een slechtere kwaliteit van leven. Ik hoop en verwacht dat het nieuwe kabinet om te beginnen de suikertaks op frisdrank zal invoeren.”

De tegenstander

Theo Heere, directeur van branchevereniging VBZ voor koek, snoep, chocolade, zoutjes en noten.

“Waarom zou je een suikertaks invoeren? Mijn bezwaar tegen de invoering van belasting op koek en snoep is dat nog geen enkele studie heeft aangetoond dat je er overgewicht mee kunt beperken. De suikerinname door koekjes, snoepen chocola, gerekend in gewicht per persoon per dag is gedaald: van 23,2 gram in 2015 naar 22,5 gram in 2020.

Ook zonder een suikertaks. Dat komt onder meer doordat fabrikanten aan de receptuur sleutelen en minder suiker, verzadigd vet en zout in hun producten verwerken. Daar komt bij dat de meeste zoetstoffen niet eens mógen worden verwerkt in koek.

Het aantal mensen met overgewicht is in die periode toch gestegen, van 43,0 procent naar 44,4 procent. Ook zie je een waterbedeffect: mensen eten bijvoorbeeld minder chocola, maar meer friet of borrelnoten. Fabrikanten van koek, snoep en chocola hebben overigens weinig last van die gedaalde consumptie, omdat mensen meer nieuwe en luxere producten zijn gaan kopen.

Vijf jaar geleden was het ondenkbaar dat je vier euro uitgaf aan een reep chocola, nu niet meer. Vaak zit er minder suiker in dan voorheen, maar aan het vetgehalte in de cacao is weinig te veranderen. En vergeet niet dat je suiker en vet nodig hebt voor de structuur en het mondgevoel van bijvoorbeeld koekjes: zonder die ingrediënten heb je een handvol kruimels.

Het adviseren van kleinere porties vinden wij dan ook een veel beter idee om excessief gebruik van suiker tegen te gaan dan een suikertaks. Ruim 70 procent van alle merken vermeldt nu een portie-aanduiding op de verpakking. Dus welke hoeveelheid ‘normaal’ is. Bijvoorbeeld een paar dropjes of één koekje. We willen zo de zelfbeheersing van mensen stimuleren en hun gedrag veranderen.

De VBZ is ook voorstander van sportles op basis- en middelbare scholen, van schooltuinen en voorlichting over gezonde voeding. We juichen ook kookles op basisscholen toe. Het gaat niet alleen om hoevéél je eet, maar ook om wát je eet.”

Dit vindt ONVZ

Meer dan de helft van de bevolking had in 2018 matig of ernstig overgewicht en dat percentage stijgt. De impact ervan op de volksgezondheid is enorm: het geeft onder meer een sterk verhoogde kans op diabetes type 2, hart- en vaatziekten, kanker, depressies en psychosociale klachten. Overgewicht is daarmee een belangrijke reden voor de stijgende zorgkosten.

Een gezonder voedingspatroon is belangrijk in de strijd tegen overgewicht. De invoering van de suikertaks kan het gebruik van suiker ontmoedigen en mensen ervan bewust maken in welke producten veel suiker zit. Een meerderheid van de Nederlanders steunt invoering van de suikertaks, blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit. Ook artsen noemen een suikertaks een van de oplossingen.

ONVZ is blij dat in het regeerakkoord belangrijke voornemens staan om gezonde keuzes makkelijker te maken. Bijvoorbeeld door een onderzoek te starten de belasting op groente en fruit te verlagen naar 0% en door de belasting op suikerhoudende dranken te verhogen. ONVZ heeft onvoldoende vertrouwen in zelfregulering door de industrie, en wordt hierin bevestigd door onderzoek van onder meer de Universiteit Utrecht.

“Er is veel meer nodig dan wij nu doen om ons zorgstelsel overeind te houden”, zegt Jean-Paul van Haarlem, bestuursvoorzitter van ONVZ. “De sleutel ligt voor een belangrijk deel in het voorkomen van ziekten. Mogen we dan niks meer? Jawel, maar we gaan niet langer ongezond leven fiscaal stimuleren.

ONVZ pleit daarom voor een daadkrachtige aanpak van de overheid, waaronder invoering van een suikertaks die verder gaat dan een belasting op suikerhoudende dranken. De suikertaks hoeft niet te leiden tot hogere kosten voor de burger. De overheid kan de opbrengsten uit een suikertaks gebruiken om de belasting op gezond eten te verlagen.”