Laat jezelf niet opbranden

Je komt aan op kantoor en beseft dat je je mobiele telefoon vergeten bent. Uit frustratie gooi je je laptoptas op je bureau. Een kleine tegenvaller die je gelijk irriteert, dat is geen goed teken. Je slaapt slecht en onrustig omdat alle taken voor de komende tijd door je hoofd blijven spoken. Het kan zijn dat je beginnende burn-outklachten hebt.

Het begint met enorme vermoeidheid.

Elze Versteeve is coach bij GRIP. Ze helpt mensen om met meer energie en minder stress door het leven te gaan. "Burn-out is een lichamelijke en geestelijke uitputting. Met burn-outklachten kun je lang doorlopen, vaak gaat het dan steeds nét goed. Maar als er iets bij komt, zoals schulden, mantelzorg, problemen thuis, dan ga je hard onderuit.” Dat onderuitgaan gebeurt vaak van het ene op het andere moment, legt ze uit, en als je eenmaal in een burn-out zit, is die meestal niet zomaar weer weg. Irene Houtman, houdt zich als onderzoeker bij TNO bezig met dit onderwerp: “Het begint met enorme vermoeidheid. Vanuit een soort coping-mechanisme, om zichzelf daartegen te beschermen, nemen mensen steeds meer afstand tot hun werk, bijvoorbeeld door een cynische houding. Daarnaast verliezen ze hun zelfvertrouwen, twijfelen ze eraan of ze wel bekwaam zijn in hun werk. Burn-outklachten kunnen iedereen treffen, maar sommige groepen lopen een hoger risico. Bijvoorbeeld mensen die in de zorg of het onderwijs werken en jonge mensen zonder baanzekerheid.”

Illustratie: Tim Lahan

Praat erover!

Er wordt al jaren onderzoek gedaan door onderzoeksbureau TNO naar burn-outklachten. Al bijna 10 jaar is er een stijgende lijn te zien, waarbij één op de zeven medewerkers last heeft van klachten. Dat zijn totaal 1,3 miljoen Nederlanders. In een recent rapport over de periode tot 2020 ziet TNO dat de maatschappelijke situatie een belangrijke rol speelt. Houtman: “Denk aan een hoge werkdruk met veel overwerk, omdat de concurrentie bijvoorbeeld groot is. Het gaat vaak om een opeenstapeling van factoren, maatschappelijke, persoonlijke en aan het werk gerelateerde.” Op de werkvloer is de rol van de leidinggevende heel belangrijk, benadrukt ze. “Als iemand bijvoorbeeld met de leidinggevende bespreekt dat er veel te veel werk is, en die leidinggevende doet daar vervolgens niets mee, gaat het fout.”

Anne de Bruin*, ervaringsdeskundige: “Samen met mijn baas bracht ik al mijn taken en de daarvoor benodigde tijd in kaart. We kwamen uit op zo’n 60 uur per week. Maar vervolgens gebeurde er niets, er werd geen werk bij mij weggehaald, ik kreeg geen ondersteuning. Toen ben ik ingestort.” Aan de andere kant kan een leidinggevende juist een positieve rol spelen, benadrukt Versteeve: “Het is heel belangrijk om het gesprek aan te gaan met elkaar. Niet alleen over de doelstellingen, of die wel gehaald gaan worden. Maar juist over het persoonlijke. Hoe gaat het thuis? Haal je nog energie uit je werk? Door regelmatig dit soort dingen te bespreken, kun je uitval voorkomen. Het is belangrijk dat er afspraken gemaakt worden. Wat gaat de werknemer zelf doen en wat kan de organisatie voor hem of haar doen.”

* Uit privacyoverwegingen naam gefingeerd. Echte naam bij de redactie bekend.

Wat kun je er zelf aan doen?

Veel mensen zijn geneigd om de ‘schuld’ voor de stress- en vermoeidheidsklachten bij de werkgever te leggen en vergeten om naar zichzelf te kijken. Versteeve: “Het begint met reflectie: nadenken over of je zelf een rol hebt bij het ontstaan van de klachten. Heb je zulke hoge standaarden dat je prestaties nooit goed genoeg zijn? Of kun je geen nee zeggen? Het is goed om dit soort zaken onder ogen te zien, en met je leidinggevende of vrienden te praten over mogelijke oplossingen daarvoor. Soms doen die gesprekken niet genoeg en heb je coaching of training nodig.” Het is zeker mogelijk om te herstellen van een burn-out. De Bruin: “Tijdens mijn re-integratie werd ik begeleid door een coach. Zij leerde mij hoe ik met de stress om kon gaan en hoe ik mijn grenzen moest aangeven. Ook heb ik geleerd om de signalen van mijn lichaam te herkennen. Als ik veel hoofdpijn krijg en slecht slaap, weet ik dat ik moet ingrijpen. Voor mij is het dan goed om de natuur in te gaan en yoga te doen. Nu werk ik weer volledig, maar voor een andere baas, namelijk ikzelf. Ik ben zzp’er geworden en bepaal zelf mijn werktempo.”

Wil je mentaal fit blijven? Volg deze tips op.

1. Voel je (te) veel druk op je werk? Bespreek dit dan met je leidinggevende.
2. Zorg ervoor dat je beweegt: sporten, wandelen, fietsen. En neem ook kleine pauzes gedurende de werkdag. Zo voorkom je dat je ’s avonds nog vol adrenaline zit en niet kunt slapen.
3. Besteed dagelijks een uur aan dingen die je leuk vindt.
4. Als het bij je past, ga dan mediteren of start met mindfulness.
5. Bouw regelmatig een reflectiemoment in. Bespreek bijvoorbeeld met je partner of een vriend(in) of je nog blij wordt van je werk of dat je veel stress hebt en hoe dat dan komt.
6. Relativeer: geef werk de juiste plek in je leven.
7. Gun jezelf hersteltijd als je tegen een burn-out aan zit.