De wijze lessen van Pieter van den Hoogenband

Wat kunnen we op de werkvloer leren vanuit de topsport? ‘Veel’, zegt chef de mission en oud-zwemmer Pieter van den Hoogenband. En niet alleen vanuit de topsport; ook de cultuursector zit volgens hem vol wijze lessen.

Pieter: ‘In de topsport gaat het om presteren. Wie op het juiste moment piekt, wint. Kijk naar ‘onze gouden’ Siffan Hassan bijvoorbeeld. Zij kent haar eigen grenzen goed. Maar af en toe is het nodig om over die grens te gaan, om verbetering te vinden. Wanneer dat lukt is dat geweldig! Maar soms geeft een sporter álles en zit de winst er toch niet in. Kijk naar baanwielrenners Joery Havik en Jan-Willem van Schip.

Zij gingen ver over hun eigen grenzen, en werden ‘slechts’ vijfde op de koppelkoers (madison) in Tokio. Ondanks hun uitgekiende voorbereiding. Omgaan met zo’n teleurstelling vraagt om mentale weerbaarheid. Presteer-stress en positieve stress is prettig en nodig om een topprestatie te kunnen leveren. Er kan er maar één winnen, en dus vormt zich ook negatieve stress. Focus houden, de balans zoeken en vinden tussen inspanning en ontspanning, omgaan met tegenslag, slim omgaan met energie. Hoe doet een topsporter dat? Dit levert mooie lessen voor de werkvloer op.’

Stephen Covey

‘Toen de Spelen in 2020 werden uitgesteld naar 2021 was ons motto al snel accept, adapt & move on. Accepteren, aanpassen en door. Dat klinkt simpel, maar dat is het niet. Sporters waren in de vorm van hun leven en werden teruggezet in de wachtkamer. Zij moesten zichzelf motiveren om er tóch weer voor te gaan. Dat lukte door te doen zoals Stephen Covey dat doet: door te beginnen met het einde voor ogen. In het geval van topsporters is pieken op het juiste moment het einddoel. Wat is er nodig om daar te komen? Een goede nachtrust bijvoorbeeld, voeding, vitaliteit en vooral lol hebben in wat je doet. Perspectief hebben is ook een belangrijke.

Maar wat voor de één werkt, werkt bij de ander totaal niet. Het is dus altijd maatwerk. Dat is op de werkvloer net zo: het piekmoment bij ONVZ is bijvoorbeeld de start van het overstapseizoen. Om in de laatste weken van het jaar een topprestatie te kunnen leveren zijn de voorbereidingen al maanden aan de gang. Alle teams werken vanuit hun eigen specialisme. Op 12 november, de premiebekendmakingsdatum, komt alles bij elkaar. Niemand kan een topprestatie neerzetten in z’n eentje. Dat geldt in de topsport net zo.

Goede teams zorgen voor de ‘zwakste’ op dat moment. Een voetballer die hard onderuit gaat, wordt door de rest van het elftal daarna even ontzien. Dan slaan ze hem over bij het aanspelen. Als Jan-Willem van Schip in de koppelkoers een aantal rondes knalt, dan neemt Joery Havik het daarna over. Zodat Jan-Willem de tijd krijgt om te herstellen. Zo hoort dat op de werkvloer ook te gaan: samen de processen bewaken en op het juiste moment gas terug te nemen. Dat kan alleen door er samen over te praten, door kennisuitwisseling en teamwork.

Thuis- en hybride werken is ook een mooi voorbeeld van accept, adapt & move on. Organisaties, teams en mensen vinden zichzelf steeds opnieuw uit. Daar is adaptief vermogen voor nodig.’

Eigen regie

‘Ik moest mezelf opnieuw uitvinden toen ik stopte met zwemmen in 2008. Ik was zoekende naar mijn missie en rol en had vooral moeite met het doseren van mijn energie. Met als gevolg dat ik iedere avond bekaf was. Bovendien ben ik een Bourgondiër en kan ik genieten van een goed glas wijn of een etentje met vrienden.

Toen mijn purpose, mijn missie, duidelijker werd, kreeg ik pas weer ritme en balans. Ik ben gaan trainen, samen met mijn zoon, uiteraard niet op topsport-niveau. Ik paste mijn voeding aan, en was al snel weer fit. Ik had dat direct moeten doen, eigen regie pakken op mijn energie. In mijn geval: sporten om fysiek én mentaal fitter te worden. Accept, adapt & move on dus.’

Sport en cultuur

‘Wist je trouwens dat de sportwereld en de cultuursector veel overeenkomsten hebben? Muzikanten, balletdansers, schrijvers: ook zij hebben die passie en intrinsieke motivatie om te willen uitblinken. Ook zij moeten veel meters maken, met een einddoel voor ogen, om te kunnen presteren op dat podium. Sporters en kunstenaars zijn van nature nieuwsgierig en dat zorgt ervoor dat ze in contact komen met nieuwe dingen. Bij Jan-Willem van Schip is dat zijn nieuwsgierigheid naar aerodynamica: dat resulteerde in zijn beroemde ultra-smalle stuurtje bijvoorbeeld. "Met je polsen naar binnen kun je het WK winnen", zei hij ooit. Hij kreeg daarmee gelijk, want in 2020 werd hij wereldkampioen op de puntenkoers.

Toen ik een hernia had, ben ik bij een balletschool naar binnen gestapt om kennis uit te wisselen met balletdansers. Voor hen is een goed functionerend lijf, een sterke core, van levensbelang. Met tips, kennis en ervaring uit hun wereld kon ik weer verder in de mijne.’

ONVZ: De pandemie heeft gezorgd voor een herijking van wat belangrijk is. Gezondheid staat met stip op nummer één bij iedereen. We leven in een tijd waarin de druk om te presteren en onszelf te blijven ontwikkelen groot is. Ook wordt er veel gevraagd van het aanpassingsvermogen van mensen. Mentale weerbaarheid is belangrijk om hiermee om te gaan. Sporten en bewegen helpen om gezond te blijven. Niet alleen fysiek, ook mentaal. Het stimuleert je brein op een positieve manier en dat helpt om lekker in je vel te zitten. Sporten zorgt ook voor sociale stabiliteit. Bestuursvoorzitter Jean-Paul van Haarlem: “Het is fijn om onderdeel te zijn van een team, om te gaan met anderen. Samen sportieve successen en tegenslagen delen en ontspannen na de inspanning. ONVZ zet in op preventieve werking van sport op de fysieke én mentale gezondheid, als Eersteklas zorgverzekeraar én partner van de KNHB".