Welk effect heeft ouder worden op je hersenen?

Ouder worden we allemaal, maar wat betekent dat voor onze hersenen? Wat staat ons brein te wachten als we ouder worden? Wat kunnen we minder goed dan vroeger en wat beter? Heleen Geubbels, neuropsycholoog en projectleider bij de Hersenstichting, geeft antwoord en vertelt wat er bij ouder worden in je hersenen gebeurt.

Wat doet ouder worden met ons brein?

‘Als we ouder worden, worden de signalen tussen onze hersencellen minder makkelijk doorgegeven. Dat komt onder andere doordat de isolatielaag rondom de verbindingen van onze hersencellen afzwakt. Je brein kan dus minder makkelijk connecties leggen tussen deze cellen. Ook neemt je hersenvolume bij het ouder worden af. Dit verouderingsproces begint eigenlijk al rond je dertigste, maar op die leeftijd merk je daar nog weinig van. Het is namelijk een heel langzaam proces. Pas vanaf je vijftigste ga je meer merken van de veranderingen in je brein. Je zal er op die leeftijd niet zozeer last van krijgen, maar het gaat je wel opvallen. Wanneer je eenmaal de zeventig bent gepasseerd, zijn vormen van geheugenproblemen en andere cognitieve problemen bij de meeste mensen wel echt duidelijker merkbaar.’

Aan welke problemen moeten we dan denken?

‘Vooral de functies die te maken hebben met het denkvermogen gaan met de leeftijd achteruit. Die noemen we de cognitieve functies, zoals je aandachts- en concentratievermogen, denksnelheid en geheugen. De hippocampus, die betrokken is bij het geheugen, is eveneens gevoelig voor veroudering. Wat ook belangrijk is, zijn de uitvoerende functies. Daar vallen dingen onder als plannen, organiseren, maar ook het vermogen om jezelf te kunnen remmen. De uitvoerende functies en het remvermogen zitten vooral vooraan in je hersenen, bij de frontale gebieden. Daar heeft het verouderingsproces als eerste invloed op, waardoor die functies er het snelst onder lijden.’

Worden onze hersenen met de jaren ook ergens beter in of is het slechts verval?

‘Jazeker, sommige dingen worden ook beter. Hoe ouder je wordt, hoe meer levenservaring je bijvoorbeeld hebt. De levenservaring die je gedurende je leven opdoet, zorgt ervoor dat je vaker kunt varen op gewoontes. Daarnaast maak je sommige situaties, hoe ouder je wordt, vaker mee. Hierdoor weet je eerder wat je het beste kunt doen in een bepaalde situatie. Ook kun je daardoor beter omgaan met emoties. Mensen zeggen vaak: hoe ouder, hoe wijzer. Dat is dus eigenlijk ook zo.’

Kun je het verouderingsproces van je hersenen afremmen?

‘Ja, je kunt verschillende dingen doen. Natuurlijk kun je meer bewegen en zorgen dat je genoeg nachtrust krijgt, maar je hersenen uitdagen is ook heel belangrijk. Voor je brein is het goed om continu nieuwe dingen te proberen. Wanneer je nieuwe dingen blijft proberen, maken je hersenen nieuwe verbindingen aan. Dit zorgt er ook nog eens voor dat je aandoeningen zoals dementie kunt uitstellen of vertragen.’

De uitdaging opzoeken dus. Moeten we dan denken aan sudoku-puzzels?

‘Die vraag wordt vaak door mensen gesteld. Ik zeg dan altijd: dat is afhankelijk van het niveau. Als je een puzzel snel en makkelijk kunt oplossen, heeft dat weinig invloed op de gezondheid van je hersenen. Het is vooral van belang dat je je brein écht uitdaagt en daar heb je zelfs geen lastige puzzel voor nodig. Je kan ook denken aan het leren van een nieuw recept of andere taal. Een nieuwe route naar de supermarkt nemen kan al helpen, zolang je je gewoontes maar blijft doorbreken. Hoewel nieuwe dingen aanleren lastiger is wanneer je ouder bent, is het nog steeds mogelijk. Je zult er alleen wat meer moeite voor moeten doen, omdat je hersenen minder makkelijk verbindingen kunnen leggen.’

Wat kun je beter vermijden als je je hersenen jong wilt houden?

‘Alcohol bijvoorbeeld. Bij grote hoeveelheden alcohol kan de werking van je hersenstam verstoord worden en kun je zelfs in coma raken. Dit benadruk ik vaak bij pubers, omdat zij relatief meer alcohol drinken dan mensen op oudere leeftijd. Zelfs bij matig alcoholgebruik treden er veranderingen in de hersenen op, dus dat is iets om op te letten. Maar welke concrete gevolgen dat matig drinken precies heeft, daar is helaas nog weinig over bekend.’

Welke hersenaandoeningen komen op latere leeftijd meer voor?

‘Eigenlijk komen heel veel aandoeningen vaker voor als je wat ouder bent. Maar de meest bekende zijn dementie, de ziekte van Parkinson en beroertes. Deze komen vooral bij ouderen voor, omdat je hersenen wat minder flexibel zijn en daardoor kwetsbaarder voor schade.’

Ook je wekelijkse boodschappenlijst heeft invloed op de gezondheid van je hersenen. Lees hier wat voeding met je brein doet.

Bron: Interview Heleen Geubbels, neuropsycholoog en medewerker Kennis en Innovatie bij de Hersenstichting.