De corona-burn-out dreigt: 'De klap komt later'

De coronacrisis zorgt voor een mentale uitputtingsslag. Uit onderzoek blijkt dat ons stressniveau sinds het begin van de crisis is toegenomen met 40%. De corona-burn-out ligt op de loer. 'Een acuut probleem, met risico op grootschalige uitval.'

‘Een werkfenomeen, veroorzaakt door chronische stress op de werkvloer waar niet adequaat mee wordt omgegaan.’ Zo erkent de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in mei 2019 de burn-out. Eind 2019 luidt ze de noodklok: als we niets doen, zal in 2030 een kwart van de werkenden thuiszitten of minder inzetbaar zijn door stress en overbelasting. ‘De corona-burn-out zal ongetwijfeld een term worden die we vaker gaan horen’, zegt psychosociaal therapeut Leona Aarsen. ‘Alleen al omdat ons brein ervan houdt om dingen te categoriseren en in hokjes te stoppen.’

Schokkende cijfers

In een enquête van vakbond CNV onder 2500 werknemers zegt ruim een derde dat de werkdruk hoger ligt dan ooit. 11% hikt tegen een burn-out aan, maar naar verwachting ligt dat percentage in de praktijk nog hoger. Het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-out (NCPSB) meldt dat maar liefst 66% van de Nederlandse mkb-ondernemers binnen nu en zes maanden dreigt uit te gaan vallen. En de Burnoutpoli meldt dat 70% van de jongwerkenden stress ervaart door corona. ‘Een acuut probleem’, zegt NCPSB-voorzitter Theo Immers in een persbericht. ‘De samenleving dreigt geconfronteerd te worden met een nieuwe golf zieke mensen met chronische, stressgerelateerde klachten. Het risico op grootschalige uitval is groot.’

Angst en paniekgevoelens

Want ineens zit je thuis, de hele dag, tussen vier muren. De balans is zoek, je werkt mogelijk veel meer uren dan normaal. Dat alle communicatie nu via digitale wegen gaat, is een stuk vermoeiender dan face-to-face. Bij onderzoek van TNO uit 2019 kwam al duidelijk naar voren dat technologiegebruik samenhangt met stress. Van de mensen die voor het werk de hele dag via de pc of smartphone communiceren, gaf 45% aan meer werkstress te ervaren. Leona: ‘Als je niet in staat bent om mee te buigen met de veelheid aan veranderingen, kun je vastlopen. Je wordt lichamelijk moe, raakt emotioneel uitgeput en de dreiging van besmetting zorgt bij veel mensen voor angst en zelfs paniekgevoelens. De basis van een burn-out.’

De klap komt later

Aan de bel trekken is behoorlijk lastig. ‘Mensen negeren onbewust de signalen dat het steeds minder goed met ze gaat, omdat falen geen optie is’, aldus Leona. Een burn-out is ook in vele gevallen een sluipmoordenaar. Mensen zien het écht niet aankomen, zeker als je een baan hebt die je óók heel leuk vindt. De adrenaline overschreeuwt de vermoeidheid. Leona: ‘Kwetsbaarheid is aan de ene kant hot, aan de andere kant toch nog taboe. Toegeven dat je vastloopt, bang bent, je eenzaam voelt is zo makkelijk nog niet. En als je druk bent met overleven, voel je niet hoe uitputtend het is. De klap komt later. Dat verklaart ook waarom werknemers nu nog niet in grote getale uitgevallen zijn.’

Meer dan 100 sollicitaties

Wie door de coronacrisis niet alleen haar baan verloor, maar ook in een burn-out belandde, is Tessa* (35). ‘Ik deed interim-klussen op consultancy en mijn laatste opdracht eindigde vlak voor de lockdown’, vertelt ze. ‘Sinds maart heb ik al meer dan 100 sollicitaties gestuurd, maar ben ik nog geen enkele keer uitgenodigd. Er is altijd iemand die meer ervaring heeft, dichterbij woont of een dubbele master heeft. Het is een heel competitieve sector.’ De klachten slopen er langzaam in. Tessa: ‘Ik woon alleen: ik heb geen partner, geen kind of huisdieren. Iedereen ging met zijn eigen gezin in een bubbel zitten. Alles wat ontspanning of afleiding bood, viel weg. Het enige wat ik had, waren vier muren.’

Geen reden om uit bed te komen

Het begon met een nachtje slecht slapen, maar na een aantal weken kreeg Tessa last van slapeloosheid en irritaties. ‘Ik voelde me afgewezen’, vertelt ze. ‘Niet alleen bij sollicitaties die ik eruit stuurde, maar ook door vrienden en familie die ik niet mocht zien. Ik kon nergens terecht en dat voelde heel cru. Het ging zelfs zo ver, dat ik op sommige dagen niet eens een reden meer zag om uit bed te komen.’ De vijf of zes afwijzingen per dag zorgden ervoor dat Tessa ook het sporten, wat ze voor de coronacrisis veel deed, opgaf. ‘Ik kwam 10 kilo aan en ik kon nog geen kilometer hardlopen, terwijl ik aan het trainen was voor een marathon.’

CEO’s onder stress en spanning

Dankzij de groeiende openheid en bekendheid over de symptomen wordt er steeds meer rekening gehouden met een burn-out op de werkvloer, maar het feit blijft dat een burn-out geen eenduidig ziekteverloop heeft. Je moet als leidinggevende niet alleen op de hoogte zijn van de symptomen, maar ook op tijd een burn-out kunnen signaleren. En dat is lastig. Zeker nu uit wereldwijd onderzoek van Insead blijkt dat 60% van de CEO’s zelf kampen met toenemende stress en spanning. Stress over het lot van hun bedrijf, onzekerheid voor de gezondheid van werknemers, familie of zichzelf. Leona: ‘Openheid en eerlijkheid zijn belangrijker dan ooit tevoren. Dat mensen mogen voelen wat ze voelen en daarvoor uit durven komen.’

Fysieke nabijheid

Werkgevers kunnen namelijk niet dezelfde resultaten en prestatieniveaus van hun werknemers verwachten als daarvoor, want je staande houden te midden van deze onzekerheid kost veel energie, ook al zijn we ons er niet bewust van, aldus Leona. ‘Het gesprek aangaan over hoe het met iemand gaat, waar deze tegenaan loopt, wat hij of zij moeilijk vindt en nodig heeft, zijn nu onmisbaar om uitval te voorkomen. Gezien en gehoord worden zijn vitale behoeften van mensen om optimaal te kunnen functioneren. Daarnaast zijn mentale en fysieke rust meer dan ooit nodig, zodat we op kunnen laden en de opgebouwde stress af kunnen breken.’

Deel het met je omgeving

Na maanden van ellende heeft Tessa morgen eindelijk een afspraak met een psycholoog en biedt een fysiotherapeut ook verlichting bij lichamelijke klachten. ‘De doorverwijzing duurde lang en daarna was er nog een wachtlijst.’ Ze heeft het sporten weer langzaam opgepakt, doet vrijwilligerswerk en forceert zichzelf om zo af en toe de deur uit te gaan. ‘Het helpt om in beweging te komen, om iets te hebben om voor uit bed te komen. Aan anderen zou ik willen adviseren: deel het met je omgeving. Een burn-out is niet wat ‘overwaait’. Laat de diagnose stellen, want dat maakt het makkelijker om aan je omgeving aan te geven: mijn emmertje zit vol.’

*Om privacyredenen is Tessa’s naam gefingeerd.